Op 1 januari 2024 gaat de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) in. Het doel van de Wkb is het verhogen van de kwaliteit van bouwwerken. Nu controleert de gemeente vooraf of een bouwplan aan de regels voldoet. Na invoering van de Wkb wordt dit bij bouwwerken met een laag risico (gevolgklasse 1) gedaan door een onafhankelijke partij. Dit noemen we een kwaliteitsborger. Wie vanaf 1 januari 2024 een bouwplan heeft, moet zelf een kwaliteitsborger inhuren.

Wat is de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen en wat betekent de Wkb voor u als opdrachtgever?

Gebouwen moeten veilig, gezond, bruikbaar en duurzaam zijn. Met de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) verbetert de bouwkwaliteit en is er meer controle tijdens de bouw. Voor bepaalde eenvoudigere bouwwerken verdwijnt de technische bouwvergunning. In plaats daarvan doet u (als u de opdrachtgever bent) een bouwmelding. Ook zet u een kwaliteitsborger – een onafhankelijke controleur – in die van plan tot oplevering meekijkt en controleert. Zo worden alle technische eisen gecheckt, precies op het moment dat het kan én nodig is. Dit scheelt tijd, voorkomt fouten en geeft u als opdrachtgever meer bescherming.

Bouwmelding en kwaliteitsborger

Wilt u gaan bouwen, dan moet u bij de gemeente nagaan of het past binnen het omgevingsplan. Hier kunnen regels in staan die het bouwen verbieden, bijvoorbeeld om planten en dieren te beschermen. Dit verandert niet. Maar voor bepaalde eenvoudige bouwwerken, zoals een woonhuis, fietsbrug of bedrijfshal, hoeft u geen technische bouwvergunning meer aan te vragen. In plaats daarvan moet u een bouwmelding doen bij de gemeente. De controle wordt gedaan door een kwaliteitsborger. Deze onafhankelijke controleur checkt niet alleen uw plannen, maar zorgt er ook op de bouwplaats voor dat alles gaat volgens de bouwtechnische regels.

De kwaliteitsborger controleert voor en tijdens de bouw of het bouwplan voldoet aan de regels. Deze regels gaan bijvoorbeeld over:

• Fundering
• Brandveiligheid
• Energiegebruik

Betere kwaliteit, minder risico

Door tijdens het hele bouwproces te controleren, ontstaan er minder fouten. Minder fouten betekent ook minder kosten voor herstelwerk. En gaat er toch iets mis? Onder de Wkb zijn aannemers langer verantwoordelijk voor hun eigen fouten en de gebreken die daaruit volgen. Denk aan brandonveilige constructies, te weinig isolatie of slecht werkende ventilatie. Ook als u deze fouten of gebreken pas na de oplevering ontdekt. Als opdrachtgever loopt u dus minder risico.

Stapsgewijs over op de Wkb

De Wkb geldt niet direct voor alle gebouwen, maar gaat in fases n. De wet geldt eerst voor gebouwen in de zogenoemde gevolgklasse 1. Dit zijn gebouwen met beperkt risico, zoals woningen en eenvoudige bedrijfspanden. Gaat er iets mis met de bouw, dan zijn de gevolgen voor de bewoner of gebruiker in verhouding minder groot dan bij bijvoorbeeld een ziekenhuis. Of uw bouwproject onder de Wkb valt, kunt u nagaan via Omgevingsloket.nl.

Binnen drie jaar wordt de Wkb beoordeeld. Afhankelijk van die beoordeling gaat de wet daarna gelden voor gevolgklasse 2 (denk aan bibliotheken, onderwijsgebouwen, gemeentehuizen), gevolgklasse 3 (denk aan voetbalstadions, ziekenhuizen) en monumenten.

Bouwwerken in gevolgklasse 1

Bouwwerken zijn verdeeld in verschillende groepen. Dit noemen we gevolgklassen. Hoe groter de gevolgen kunnen zijn als iets misgaat bij de bouw, hoe zwaarder de eisen zijn. De Wkb geldt voor bouwwerken in gevolgklasse 1. Dit zijn bouwwerken met een laag risico. Het gaat om:

• Op de grond gebouwde woningen, ook met bijvoorbeeld garage en kantoor aan huis
• Woonboten
• Vakantiewoningen
• Bedrijfsgebouwen van maximaal 2 verdiepingen, ook met een klein kantoor of kleine kantine
• Aanbouwen aan overige gebruiksfuncties van maximaal 2 bouwlagen, bijvoorbeeld een magazijn bij een winkel
• Kleine fiets- en voetgangersbruggen van maximaal 20 meter, die niet over een rijksweg of provinciale weg liggen
• Andere bouwwerken van maximaal 20 meter hoog, zoals masten en antennes

De volgende bouwwerken vallen niet onder de Wkb

• Rijksmonumenten, provinciale monumenten en gemeentelijke monumenten
• Bouwwerken waarbij een milieuvergunning of vergunning/melding brandveilig gebruik nodig is
• Bouwactiviteiten waarbij er sprake is van een gelijkwaardige oplossing voor brand- of constructieve veiligheid, inclusief toepassing NEN 6060 en 6079

Bekijk voorbeelden van verschillende situaties op de factsheet van de VNG.

Bijzondere lokale omstandigheden

Onder de Wkb mag een gemeente bijzondere lokale omstandigheden vaststellen. Dit zijn lokale situaties waardoor het eindresultaat van een bouwactiviteit mogelijk niet aan de bouwtechnische regels voldoet. De kwaliteitsborger moet van deze bijzondere lokale omstandigheden op de hoogte zijn. De kwaliteitsborger moet ze verwerken in het borgingsplan en de risicobeoordeling.

Verandering voor aannemers

Door de invoering van de Wkb wordt de positie van opdrachtgevers versterkt. Er verandert veel voor aannemers: 

• De aannemer moet de opdrachtgever bij oplevering van een bouwwerk een opleverdossier geven.
• De aannemer is verplicht om particuliere opdrachtgevers bij nieuwbouw te informeren over hoe hij verzekerd is.
• Het opschortingsrecht (de 5%-regeling) bij particuliere opdrachtgevers wordt aangepast.
• Er worden extra eisen gesteld aan de waarschuwingsplicht van de aannemer bij bouwwerken. Deze waarschuwing moet duidelijk, schriftelijk en op tijd zijn.
• De aannemer wordt ook na oplevering verantwoordelijk voor gebreken.

Deze wijzigingen gelden voor alle bouwactiviteiten waarvoor een aannemingsovereenkomst is gesloten. Zorg dat u als aannemer goed voorbereid bent op de Wkb. Lees Wet kwaliteitsborging (Bouwend Nederland).